Page images
PDF
EPUB

porto, Cic. portar fuori. Exportatio, nis, f. gen. verb. Cic. in Verr. effo portar fuori. Senec. bando, efilio.

Exploro, ras, ravi, ratum, rare, In-Exporto, tas, tavi, tatum, tare, af, dago, exquiro, obfervo, profpicio. Cic. de Sen. porre il pensiero attentamente in qualche coja per intenderla bene,fpiare,fpionare,fare la guardia, investigare. explorare fugam, Cic. Expofco, fcis, pofci, pofcere, Cic. Liv. cercar la via di fuggire. exploratum dimandare, chiedere con inftanza. eft mihi, Cic. io lo fo di certo. Vir-† Expofitus, tia, tium, lege expogilius pofuit pro ficco, feccare, 1. Æneid. explorat robora fumus, ideft exficcat.

[blocks in formation]

,

fitus.

Expofititius, ta, tum, partic. ab exponor, Plin. lib. 15. cap. 5. esposto, fottopoto, expofitus ventis, Plin. fottopofto ai venti.

Expofitius, adject. Plaut. avventurato, pofto in avventura. Expofitio, nis, f. gen. verb. declaratio, interpretatio, Cicer. dichiarazione, esposizione, posizione. Expoftulo, las, lavi, latum, lare, expofco, poftulationem facio, Cic. farevichiesta,dimandar,dimandare con iftanza. Querelari d'ingiuria ricevuta. In qua fignificatione omnibus his modis apud Cic. & Terent. conftruitur, expoftulare cum aliquo, expoftulare de injuriis, expoftulare injuriam, & expoftulare aliquid cum aliquo, & apud aliquem, hoc autem ultimum fignificat, non quod is injuriam intulerit, fed habeat authoritatem fupra eum, qui intulit, ut expoftulare apud patrem de injuria filii,lamentarfi appreffo il Padre della ingiuria del figliuolo. Notandum autem fæpiffime conjungi cum particulis hifce mecum fecum, tecum, nobifcum, vobifcum, ut expoftulavit mecum, fe n'è lamentato appreffo di me .

Expoftus, a, um, dictum per fynco. pen pro expofitus, pofto fuori, messo fuori.

Expoftulatio, nis, f. g. verb. criminatio, accufatio, Cic. pro Cluent. querela di danno ricevuto. Expotus, ta, tum, Piaut, in Trin. carico di vino.

Expono, nis, fui, fitum, uere, enarro, ediffero, explico, edico, divul go, expromo, exprimo, Cic. 3. Ver. Sporre, Spianare, efporre, dichiarare, far intendere, Ter.mettersi,avventurarfi. exponere vafa, Cic. metter fuori. Item expendo, folvo, pagare, Solin. exponere aliquid litteris & argumentis, explicare, & in oculis, confpectuque exponere, mandata exponere, omnia apud Cic. hoc autem poftremum notandum eft; legati enim, & ii, qui ab alio miffi funt, dicuntur exponere mandata, cum principibus, ad quos miffi funt, voluntatem fui principis renunciant, & oftendunt; dire la commifT fione data dal Principe Expopulor, laris, lari, faccheggiare, ¶ distruggere, rapire, render alcun luogo deferto.

Expopulatio, tionis, f. gen. verb. Col.

lib. 3. cap.2. faccheggiamento, difer

tamento.

Exporrectus, &ta, &tum, Spiegato, partic. ab exporrigor. Expo.rigo, gis, rexi, rectum, rigere, extendo, porrigo, projicio, Ter. in Adelph.fporgere,porgere,fendere,allargare exporrigere frontem, eft latari, allegrar. contrahere vero eft irafci, ftomachari, excandefce re, andar in collera, adivarfi.

Expreffus, fa, fum, partic. ab expriinor,apertus, verus, clarus, illuftris, Cic.Plin. Jun. ottenuto per forza, tirato nativamente,molto fimile al naturale, aperto, chiaro. Expreffior, compar. ab expreffus, ut figna expreffiora, & illuftriora apud Cic. più fimile al naturale. Expreffe, Adverb. clare, aperte. Cic. chiaramente, apertamente. expreffe dicere, Plin. Jun. dire efpreffamente, apertamente chiaramente. Expreffim, idem, quod expreffe denominatim. Paul.

[ocr errors]

Expreffio, efpreffione, Plin. & Celfus in ea utuntur fignificatione, in qua barbari medici colaturam ufurpant. Expreffius, Adverb. comp. più chia

ramente.

Exprimo, primis, preffi, preffum, pri. mere, expono, eloquor, confequor, oratione complector, imitor, effingo, Pli. Cic. pro Quintio. efprimere, Spremere di forte,che ne efca il liquore, far ufcir fuori, tirare a forza, dichiarare.exprimere animam,Sen.render l'anima con difficoltà exprimere verbum verbo, Cic. tradurre di parola in parola. Item depingo, effingo, af

fimilo, Plin. Sen. dipingere. Item idem, quod vi, & neceffitate impetrare, id eft extorquere, impetrare con gran preghi quafi per forza, Cic. Exprobro, probras, bravi, bratum, probrare. Objicio, probro, & vitio, & culpę do verto, Cic. de Amic. rinfacciare, ricordare la ingiuriaricevuta. Dant. e rimproverare. Exprobratio, nis, f. ge. Verb. Plin. Ter. in And. rinfacciamento. Expromitto, mittis, mifi, miffam, mittere, Fidejubeo , pro alio promitto, Ulp. obbligarfi a rispondere per un' altro, promettere per altrui. Expromiffor, fforis, ma. gen. rispon dente per altrui. Pomp. Expromo, mis, prompfi, promptum promere, profero, vel expono, effero, Cic. Plau. tirar fuori, scoprire, dir qualche cofa, esporre. expromere nummos, Varr. Metter fuori danari. Expromitur, Paffivum, Cicer. Quorum omnis induftria vitæ expromi

[merged small][merged small][merged small][ocr errors]

Expugnatio, tionis, fæm. gen. Verb. Cic. pro lege Man. forzamento, vittoria.

Expugnator, gnatoris, m. g. Verbal. Victor. Liv. forzatore, vincitore.Expugnat or pudicitiæ, Cic. chi corrompe l' al trui pudicizia. Expugnabilis & hoc expugnabile Adject. Qui vinci, & expugnari poteft, Tacit. cofa da rompere. Expulfo, fas, fare, Mart. fcuotere, battere, picchiare spesso. Expulfus, fa, fum, partic. ab expellor, ejectus, fcacciato, fpinto fuori, battuto. explofus, propulfus, depulfus . Expulfim

Adverb. ab expellendo veteres dixere, ficut cæfim a cedendo, cacciando. Var. apud Nonium.

Expulfio, nis, f. g. Verb. ab expello, Cic. 1. offic. effo cacciar fuori. Expulfor, pulforis, ma. ge. Verb. chi caccia fuori.

Expultrix, tricis, f. g. Cic. 1. Tufc. chi caccia fuori. Expumo, mas, mare, Cel. render la fchiuma, ufcire con Schiuma. Expungo, pungis, punxi, punctum pungere, extrudo, amoveo, deleo, Plaut. annullare, caffave, fpingere, cancellare. expungere nomen debitoris, Plaut. pagar il debito. Sic expungere rationes eft ultimam manum calculo, feu rationibus imponere, far l'ultimo conto. Expuo, puis, pui, putum, puere, ejicio, Plin. Ter. cacciare, e fputare. expuere miferiam ex animo, Terent, cacciare la miferia dall'animo. Expuitio, tionis, Verbal. Pli. Sputa

mento.

exfuccus,

vide

expumo.
exuccus.
exudo.

exugo.

exulto.

exupero.

expurgo, gas, gavi, gatum, purga-, exficco, vide exicco, exhaurio.
re, purgo, perfecte purgo, Cic. men- exfignare. Idem, quod fignare. Liv.
dare,nettare, purgare, putare.expur-exfordefco, defcis, fordui, fordefce-
gare fe a criminis alicujus fufpicione, re. Gell. effer fordido, Sporco.
eft fe innocentem probare. Plin. pur-exfpumo,
garfi di qualche infamia.
expurgatio, nis, f. gen. Verb. purga-exfudo,
mento, nettamento, purgazione. exfugo,
exputo, putas, putavi, putatum, pu- exfulto,
tare. Refeco, incido, & excogito, exfupero,
Col. tagliare, troncare, penfare. Texfurgo,
exputrefco, putrefcis, putrui, putre-exfufcito,
fcere, putrefio, Plaut. in Cur. mar-
cirf, putrefarfi. Sannaz.
texquamo, mas, avi, atum, levar
le fquame al pefce.
exquiliæ, arum, plur. tantum nume-
ri, mons Romæ dictus ab excubiis
regiis Tulli Hoftilii: unde
exquilinus, a, um, ut mons exquili-

expergefacio.

exurgo. exufcito,

&

exta, extorum, n. g. plur. num. Liv.
Virg. 2. Georg. le interiora.
extabefco, befcis, bui, befcere. Totus
liquefio, emarcefco, tabe conficior,
ideft contabefco, Cic. de Nat. Deor.
divenir fecco, etico, languida, fen-
za vigore. Corpus macie extabefce-
re, Cic. magriri, e diventar etico.
Cic. eleganti translatione attribuit
opinionibus vanis, 2. de Nat. Deor.
opiniones fictas, atque vanas extabe-
fcere, id eft evanefcere, divenir va-
ne, e falfe.

nus, cofa, che appartiene a quel monte, o che è fopra effo. porta exquilina, porta Romæ, quæ ab exquilino monte dicebatur: olim, ni fal-] lor, dicta Nomentana. exquiro, ris, exquifivi, quifitum, Quæro, requiro, perquiro, inveftigo, perfcrutor, eligo, Cic. 4. Acad. Teren. cercar con diligenza, eleggere. Exquirere alicujus confilium, Cic. domandar configlio con iftanza. exquifitus, ta, tum, nomen ex participio. Accuratus, excellens, electus, Cic. efquifito eccellente, eletto, fquifito, accorto. Apud Cic. his rebus adjungitur, exquifita doctrina, ratio, dicendi genus, munditia, ma-¶ gifter, fupplicium.

exquifite, adv. Accurate, diligenter,

,

extantia, vide exto, extas.
extemplo. Adverb. Statim, inconti-
nente, immantinente, fubito. Sic
dictum, inquit Varro, a templo
quod omne templum debet effe fe-
ptum continuo, nec plus, quam
unum introitum habere, ideo in-
terpretatum continuo, fed picra-
que etymologiæ grammaticorum
non fapiunt falem.

cipimus.

extemporalitas, tatis, promptitudo, five facultas ex tempore aliquid dicendi, faciendive, prontezza fuor Cicer. de Clar. Orat. Squifitamendi tempo, senza confiderarvi. te, con gran confiderazione, e dili-¶ extemporaneum, pro fubitaneo acgenza, accortamente, diligentemente. exquifitior, & exquifitius, com parat. ab exquifitus, ideft elaboratior accuratior, diligentior più dotto, accurato, diligente. Cic. Texquifitiffimus, fuperlat. Svet. Texquifitiffime, adverb. Var. efquifitamente.

extempore, quafi una dictione legen-
dum, eximprovifo, all' improvifo.
Aliquando ex tempore ponitur pro
temporis conditione, Cic. 1. Off. ex
tempore officium quæritur, fecon-
do l'occasione.
extemporalis, & hoc extemporale,
Quint. fatto fuori ditempo, senza
confiderarvi.

exquifitim, idem, quod exquifite
adverb. diligentemente.
exradico, radicas, radicavi, radica-t
tum, radicare una cum radice e-
vello, five extirpo, Var. lib. 5. de
re ruit. ca. 17. fradicare, Pet. e di-
radicare.

exfacrifico,facrificas, facrificare. Ennius
apud Cic. facrificare, immolare.
exfaturo, vide exaturo & expleo,

[ocr errors]

Cic. in Verrem. exfcendo, dis, di, fum, dere, fcen

dere.

exfcenfus, hujus exfcenfus, Verb. Liv.
.fcendenza, fcefa.

exfcindo, dis, fcidi, fciffum, fcin-
dere, Cicer. Struggere, Spiantare.
Quidam fcribunt excindo. exfcin-
dere alicujus nomen, Sil. annulla-
re il nome d'alcuno.
exfcribo, fcribis, fcripfi, fcriptum,
fcribere, defcribo, exemplum fu-
mo, & exfcribere tabulas, Cic. Var.
copiare, tranfcrivere.
exfibilo, las, lare, exibilo
& ex-
plodo, Cic. in Parad. fifchiare. A-
ioft. Et zuffolare.

1

inuare corpus, Plin. Smagrire il
corpo, attenuarlo. rem aliquam,
culpam, caufam, crimen dicende
extenuare, id eft efficere, ut mi-
nor videatur: extenuationi enim
apud Rhetores opponitur amplifica-
tio, qua res majores dicendo vi-
dentur, quam revera funt, far che
alcuna co ja paja meno, che è, per il
bon dire, o amplificarla, e far, che
paja più grande.
fextenuatus, partic. Depreffus, atte
nuatus. Cic. eftenuato, indebolito
ftenuato, affottigliato, menomato.
extenuatio, nis, f. g. Ver. Cic. 3. de Or.
eftenuazione, fmagrimento.
exter, ra, rum externus, advena
peregrinus, Cic. pro Marcell. fore-
ftiere, pellegrino, d'altro paeje.
exterebro, bras, exterebrare, Perte
rebro, Cic. de Div. pertugiare con
trivella, inveftigare diligentemen-
te. Item extorquere, cavar per for-
za. Plin. Varro dixit exterebrare.
omnes artes, id eft omnem aftutiam
verfare, adhibere, omnem verfu-,
tiam agitare, ufar tutte le invenzio-
ni per far qualche cofa.
extergo, tergis, terfi, terfum, tergere,
Plaut. nettar, forbire, imbrunire.
exterfus, particip. Plin. nettato, for-
bito, exterfum æs, Plin. forbito,
nettato, polito.

extemporanee, adv. fuori di tempo.
extemporaneus, nea, neum, cosa fat-
ta fuor ditempo, non a tempo.
extendo, tendis, tendi, tenfum, &
tentum, tendere, Porrigo, proji.
cio, admoveo, Colum. eftendere,
porgere, allargave, spargere. Ex-†
tendere ævum. Sil. prolungar l'e-
tà, viver lungo tempo. Extendere
dextram, idelt adjuvare, giovare,
ajutare.

[ocr errors]

extenfus, particip. extentus proje-
tus, Cic. Acad. ftefo, diftefo, al-
largato.

extenfus, project us, Cic. de Orat. ab
extendor, extenfa manu, dextra,
pede, allargata, oftefa fuora la de-
fra per fegno d'ajuto.

[ocr errors]

exterior , hujus exterioris ? adjectiv.
Cicer. più di fuori, efteriore.
extermino, nas, navi, natum, ex-
terminare, expello, ejicio, Cic. 1.
3. Off. andare, cacciare da confini,
efterminare. Exterminare urbe, Cic.
in exilium mittere, relegare, ejice-
re, bandire. Exterminare morbuni,
apud Plin. eft abigere, depellere,
cacciare la malattia.

exterminare item ponitur pro deftrue-
re, evertere, distruggere, Cic.
exterminator, toris, m. gc. Ver. ex-
pulfor, & everfor, deftrutor, pro
domo fua, efterminatore, confuma-
tore, guaftatore.
externo nas nare Dementem fa-
cio, Cat. far perder l'animo, met-
ter fuori del fuo fenno, far impaz-
zire, imbalordire.

[ocr errors]

externatus, a, um, partic. ab externo, spaventato, imbalordito. Catul. & Ovid. equi externati, idest, perterriti.

[ocr errors][merged small]

externe. Adverb. a foggia firana, non ufata nel paese. externus, na, num extraneus externus, alienigena, advena, adventitius, peregrinus, Cic. 2. Off. ftraniero, forestiere, pellegrino, d'altro paese. Externa bona, Ovid. beni temporali.

extero, teris, trivi, extritum, exterere. Comminuo, digero, conficio. Cic. Varr. cavar a forza di battere, e calpe/tare, trar fuori. extento, as, are. Frequentativum, exterere aciem ferri, ideft, acuere, aPlaut. fendere Speffo. guzzare. Exterere vero literam aextenuo, extenuas, tenuavi, tenua- pud Var. eft expurgare, cancellare. tum, tenuare, Minuo attenuo exterraneus, a, um, Feft. ideft, ante deprimo, tenuem facio, lib. 2. ad tempus natus, abortivus, quod eum Heren. Atenuare, attenuare, minui- mater exterrita abortiatur,& ejecerit. re, affottigliare, macerare. Exte-exterreo, terres, terrui, territum, terL

[ocr errors][merged small]

rere Perterreo, Cic. Spaventare
sbigottire.

exterritus, particip. perterritus, Cic.
Spaventato, sbigotsito.
exterfus, fa, fum, part. ab extergo,
nettato, mondato.

[ocr errors]

exter extera erun exterus, Cic esterno, forestiero, d'altro paese. Texteftinus, extraneus, alienæ gentis, Pap. Araniero, d' altro paese. extexo, texis, texui, textum, texere, deftruo, quod textum eft, Pla.. disfare, distruggere. Extexere aliquem, Plaut. far mutar propofito. extillo, tillas, tillare, Plaut. Teren.

difgocciare, gocciolare, diftillare,
Atillare, lambicare.

extillare lacrymis apud Ter. eft totum
in lacrymas diffolvi,piangere troppo.
textimo, Adverb. ab extimus, fra-
nieramente.
extimefco, timefcis, extimui, me-
fcere, Pertimefco, Cic. & Ter. te-
mere forte, aver gran paura,
extimulatus, partic. Ovid. inftigato,
fimolate.

extimulo, las, lare. Stimulis incito,
Col. ftimolare, incitare, pungere.
extimulare aliquem dictis, Ovid.
Auzzicare alcuno con parole, ftimo-
larlo alla collera.

regrinus, Svet, chi non è di cafa noAra, foreftiere, ftranio, d'altro pacJe, alieno.

Textrarium, dicitur quicquid eft extra rem, de qua agitur, Quint. extremus, trema , tremum, poftremus, ultimus, noviffimus, Virg. Eclog. Cic. eftremo, ultimo. In extremo fpiritu, Cic. nell' ultimo fofpiro, alla morte. Aliquando pro maximo, ut malitia extrema,ideft fumma,Cic. extremitas, tatis, f. gen. extremum Cic. in Orat. eftremità, fine.

Col, diradicazione, ftirpazione. extifpices. Qui extis infpectis futura prædicunt, Varr. indovinatori. textifpicium, ii, indovinazione nel confiderar le carni de' facrifizi. extifpicina, næ, arte d' indovinare nella detta guifa. exto, tas, extiti, extitum, extare, Appareo, conflo, Virgil. Cicer. ad Brutum, ftare, fopraftare, apparir fuori. Non extat alius author doarinæ ejus, non vi è altro autore di quefta dottrina. Extare dicitur opus, quod non deperit, aut deper-extremum, extremi, n. ge. Cic. il fiditum eft, vivere, effer. Aut fu- ne, l'estremità, o l'orlo di qualche perftitem effe, sopravivere. cofa. ab extremo narrare aliquid extantia, tiæ, Colum. ' elevarfi di ideft a principio, ab ovo, Plaut. dal principio.

qualche cofa, che passa un'altra. Textogatus, non amplius togatus. extollo, tollis, tuli, latum

tolle

[ocr errors]
[ocr errors]

re, effero, erigo, animos tollo, in-
folentem facio, Cic. Sall. & Virg.
levar, alzar in alto, innalzare
levar altamente. extollere liberos..
Plaut. nodrive i figliuoli, & per
translationem pro amplifico, cele-
bro. Sall. verbis extollere præclara
ingenia, celebrare.

[ocr errors]

2

[ocr errors]

extremo adverb. poftremo, Cic. ad Att. lib. 11. ultimamente, in fine, finalmente.

gere, Cic in Acad. fringere. extrinfecus, adv. extra, foris, Cicer. per di fuori.

extrico, cas, tricavi, tricatum, tricare, explico, expedio, Cic.fricare, difricare, fviluppare, Dant. e liberare, fciogliere, fnodare, spedire. Libero, expedio, unde tum conftruitur cum ablativ. mediante præpofitione ex, ut extricate fe ex infidiis, extorqueo, torques, orfi, ortum, tor- domo, labyrintho, confiliis, & cquere, exprimo, aufero, eripio jufmodi: extricare vero locum cum elicio, Cicer. torre a forza, torce- accufat. eft purgare, abftergere, re, iforcere, tormentare marti1 purgare, nettare. Colum. rizare. Bocc. G. 3. N. 2. Exter ue-extringo, gis, xi, um, gere, ftrinre veritatem, Cic. sforzar a dir la verità. item per vim, feu ab invito aliquid impetro multis precibus, impetrare, ottener cofa con gran prieghi, e istanza, che sforziamo quali a concedere. extortus, partic. ereptus, Cicer. pro Mil. tolto a forza. extorris, hujus extorris, com. ge. patria ejectus, Liv. Gell. forufcito,bandito della fua patria, bandeggiato. extra, præpofitio ferviens accufativo cafui, extrinfecus, præter, Cicer. fuori. extra periculum, Cic. fuori di pericolo.

extimus, ab exterior, extremus, Cic.
ultimo, più indietro, e nuovo di
tutti. Cui opponitur intimus, più
dentro, o vicino.
extinguo, tinguis, tinxi, tin&tum, tin-
guere, Reftinguo, opprimo, deleo,
interitum alicujus facio, Cic. in La-
lio, spegnere, eftinguere, cancellare,
ammazzare. Dant. extinguere bel-
lum. Plaut. pacificare la guerra. Ex-
tinguere formam Ter. figurare,
guaftare la beltd. Item deftruo, de-
leo, occido, Ter. Virg. Togliere,
ammazzare, diflruggere. Extingui
apud Cic. de Sen. eft mori, movire.
Item pro diftinguo, diftinguere,
far differenza. Horat.
extingui per translationem eleganter extraho, his, traxi, tractum, trahe-
attribui folet anime humanæ, cum re, extirpo, evello, Cic. pro Clu.
de ejus immortalitate fit fermo cavar fuori, tirar fuori. Extrahere
Lact. animæ enim humanæ non ex- diem, Cæf. far paffare il giorno,
tinguuntur cum corpore, brutorum confummario, avanzare il tempo.
vero extinguuntur, ideft pereunte extrahere aliquem, tirare alcuno a
corpore pereunt. L'anima dell' uo-
fare qualche effetto.
mo non muore insieme col corpo, ma extractus, tracta, tractum, particip.
Solamente quella delle bestie. ab extrahor, extraheris, Cic. tira-
extinctus, &ta, &tum , partic. ab ex- to fuori, differito, prolungato.
tinguor, Cicer. de Clar. Or. eftin-extractorius, adject. ut extractoria vim

to, morto.

[ocr errors]

extro, as, antiquum, pro exeo, Afranius.

extrorfum, ideft, verfus exteriorem
partem, verfo le parti di fuori. Ut
extrorfum eminet, pende verfo di
fuori.

extrudo, dis, trufi, trufum, trudere,
per vim expello, ejicio, Cic. ad Ter.
cacciare, Spinger fuori per forza.
Extrudere merces, Hor, metter fuo-
ri di bottega la fua mercanzia,"
extruo, truis, truxi, truftum, true-
re, ædifico, excito, paro, Cic.2.Tufc.
Caf. Bell. Gall. edificare, fabbrica-
re. Extruere ædificium in alieno
Cicer. edificare fu quel d'altri. Ex-
truere menfas epulis, Cicer. fornir
le tavole di vivande.
extructus, partic. Cicer. in Pifonem,
edificato, fabbricato.

extructio, nis, f. g. verb. Cicer. edi-
ficamento, fabbrica, e il metter una
cofa fopra un' altra.
extubero, as, avi, tum

tuberare.

In tuberis formam efficior, inflor Plin. gonfiars, aggobarfi, infiarfi. item aliquando active, pro tuberibus inæquale aliquid reddo. Sen. gonfiave, far ineguale. extructiffimus, fuperl. Apul.

habet, Pl, ha forza di tirar fuori. extraneus, nea, neum, extrarius, externus, peregrinus, exterus,Cic. Araniero, foreftiere, d'altro paese, e fuor di Ragione, e di coftumi. Unde extraneus hæres apud Svet. ideft, non ex defun&o prognatus, aut etiam neque confanguinitatem attingens.extuberatio, nis, f. ge. Verb. gonfiafic bona extranea, ad Her. ideft, bona fortunæ, feu externa.

extinctor, &oris, m. g. Verb. Cic. pro
domo fua, chi eftingue, o frugge,
extin&tio, tionis, f. ge. verb. Cicer. 1.
Tufc. eftinzione.
textifpex, cis, lege extifpices.
extirpo, pas, pavi, patum, pare,
extraho, evelio, Cic. de Amic. ca-
var la radice, Airpare, sbarbare
fvellere. extirpare pilos, ideft, e-
vellere: per translationem pro fun-extraordinarius, a, um, idest, extra
ditus extinguo, deleo, eftinguere,
annullare, distruggere. Cic. unde
extirpare perturbationes ex animo,
Cic. & aliquando pofitum pro inter-
ficere, ammazzare. Cic. de fato.extrarius, Adjectivum, externus,
extirpatio, nis, f. gen. Ter. evulfio, extraneus, exterus, alienus, & pe-

tura.

extumeo, vide infra extumefco.
extumefco, mefcis, tumui, tumefce-
re, extumeo, Plin. enfiarfi, gon-
fiarsi, infiarfi.

ordinem, ftraordinario, qua voce
licet ufus non fit Cic. tamen Bru-
tus ad Ciceronem ufus eft, ideo-Extumidus, a, um, idem quod tu-
que non rejicienda eft a nobis.

midus, gonfio. Varr.

extundo, dis, tudi, tufum, tundere vel blanditiis extorquere. Virgil. 5. Æn

taglio, effo ferire, impiagare. Et per
translationem eodem modo, quo
exulcero, offendere, fuzzicare.

na, che taglia, o impiaga.
exulceratus, ta,tum, Cic. Lent. 1.1. ta-
gliato, impiagato, pieno di ulcere.
animus exulceratus, eleganter apud
Cic. pro Dejot. ideft injuria, offen-
fione læfus, commotus, offefo.
exulceratorius, a, um, exulceran-
tiam habens, Plin. chi ha virtù d'
impiagare.

En. Pl. far uscir alcuna cofa a forza di colpi,ottener con difficoltà, tirare, cavar per forza,per prieghi.Excundit labor faftidia, Hor. la fatica fcac-exulceratrix, tricis, f. ge. Piin. donciai faftidi, e induce appetito. exturbator, ris, difturbatore, chi fcaccia alcuno dal luogo, o cafa fua. exturbatio, nis, difturbo, confusione. exturbo, bas, bavi, batum, bare, per vim ejicio, expello, dejicio, everto, Cicer. pro Cluent. cacciar fuori con violenza, scacciare, fpingere, difturbare, muover da luogo. Exturbare comas, Stat. fcapigliare, fconcia-exulo, las, lavi, latum, lare, exul re i capelli. apud Cic. cum his adjungitur, exturbare aliquem e provincia, bonis, fortunis, domo, ex numero vivorum, i. expellere, ejicere, expungere, feacciar alcuno fuo. ri del pae fe,privarlo dei beni fuoi,ec. exturbatus, partic. dejectus, expul-† fus, Catul. fpinto a forza, firacciato, difturbato. extuffio, tuffis, tuffivi, fitum, tuffi re, Plin. toffire fputando. xubero, as, avi, atum, are, idem, quod effluo, & abundo, Cic. Plin. Jun. aver in abbondanza, abbon dare,effer in abbondanza, e soprabbondare, Bocc.

exuccus, Adject. aridus, fine fucco Sen. in epift. afciutto, fecco, fenza fugo, e umore.

exuberantiffimus, fuperl. Gell. abbondantiffimo.

exutus, Cic. Spogliato.

fum, exilii caufa folum verto, vel
muto, Cic. & Terent. effer bandit
to, bandeggiato, privo della pa-
tria, fuorufcito. Exulo patria, vel
e patria, Cic. Plau. Ter. fon bandi-
to dalla mia patria.

exultabundus, da, dum, allegro,
feftofo, gioviale.

exulto, tas, tavi, tatum, tare, idem
quod immoderate lætor, gaudio tri-
umpho, voluptate, vel lætitia ge-
ftio, Cic. faltar di piacere, vantar-
fi fcioccamente, faltar oltre, fuora,
Virgil. exultare enim eft quafi gefti-
bus, faltibufque lætitiam animi o-
ftendere, & præfeferre, rallegrarfi,
e moftrare l'allegrezza con falti, e
altri fimili gefti efteriori.
exultans, particip. fe jactans,
ftiens, valde gaudens, Cic. faltan-
te, che fi lauda.

exupero, ras, ravi, ratum perare,
fupero, excello, Cicer. 2. Tufc. ab-
bondare, fopravanzare, avanzare,
formontare, paffare avanti.
t exuperanter, adv. Soprabbondante-
mente, foverchiamente.
exuperantia, tiæ, f. ge. exuperatio
Cic. 5. Tufc. abbondanza, trapaf-
famento, il fepravanzare.
exuperatio, tionis, Verb. Author ad
Heren. il fopravanzare, e trapaf-
fare, o abbond are.

exuperatus, part. fuperatus, victus.
Lucil. trapaffato, vinto.
exuperantiffimus, fuperl. Apul.
exuperabilis, & hoc exuperabile, ad-
ject. Stat. cofa, che fi può vincere.
exurdo, das, davi, datum, dare, fur-
dam reddo. Plin. Hor. affordare,
affordire, far fordo. Hor. dixit ex-
urdare palatum, pro ftupefacere.
Ser. 1. 2. fat. 8. ftupefare.
exurgo, gis, rexi, rectum, gere, fur-
go, & erigo. Cicer. levari in fu,
Jorgere. Exurgere ex infidiis, uscir
di aguato, di una imboscata.
exuro, ris, uffi, uftum, urere,

aduro, cremo, comburo, Cic. abbruciar, bruciare, ardere, bruggiare. exuftus, ta, tum, part. ab exuror, reris, Plin. abbruciato, arfo. ge-exuftio, nis, f. g. Verb. Cic. bruggia

faltando di contento.
exultatio, onis, f. g. verb. Plin. gioia,

exudo, exudas, exudare, fudorem e-exultanter, adv. exultim, Plin. jun.
mitto, Virgil. 1.1. Georg. Plin. fu-
dare, gocciare. Exudare labore. Liv.
faticarsi in modo, che fi fudi.

exvera, æ,

f. gen. purgatio quædam domus poft elationem funeris, Feft. a verrendo, vel extravertendo di&a, una maniera di purgare la cafa dopo la morte d'alcuno. Texverto, is, exverti, verfum, ere, prævenire, præoccupare, Plaut. prevenire.

[ocr errors]

piacere, il faltar dall' allegrezza. exultantia, tiæ, f.g. exultatio, Gel. exultim, adverb. exultanter, Horat. faltando per gioia.

exultatus, a, um, partic. Ovid. vox

paffiva, active fignificans, chi urla, e grida, ululare autem proprie eft noctuarum, gridare come civette. exululo, las, lare, valde ululo. Ovid. 1. lib. Met. ululare, gridar førte, e urlare, Dant.

exugo, gis, exuxi, exuétum, exuge-
re, quod & exugeo dicitur, Col. &
Plaut. fucchiare, fucciare, Petr. Texum, extra fum, effer fuori.
exutus, ta, tum, particip. ab exu-exundo, das, davi, datum, dare, Plin.
gor, geris, Gell. fucciato.
exul, exulis, m. gen. ejectus, exilio
multatus, ejectus e patria, Cic. pro
Aul. Cæc. efule, Arioft. Bandito
bandeggiato, fuorufcito. Exulem re-
vocare, ducere, reftituere, Cic. re-
fituire, orichiamare alcuno dall' e-
filio. Exul enim eft is, cui aqua, &
igni a Principe interdi&tum eft, exu-
lis autem conditio deterior , quam
relegati, ficut & exilium deterius re-
legatione. Vide exilium.
exulans, partic. Cic. bandito, che fta
in efilio.

allargare, fpargere, inondare, ufci-
re delle rive, delle fponde. Attribui-
tur infinitis aliis rebus, cum pro-
prie fit alvei fluminis, cum flumen
extra alveum effluit, & egreditur:
eloquentia apud Tacit. dicitur exu-
berare, & exundare, ideft, tranf
gredi modum, abbondare fopra mi-
Jura, effere fmifurato.
exundatio, nis, f.g. verb. Plin. Spar-
gimento, inondamento.
exungo, gis, xi, &tum, gere, Plaut.
in Rud. ungere.
exungulo, las, lare, Plaut. cavare,
tagliare le unghie.

exulcero, as,avi, atum, exulcerare, Cic.
pro Dejot. sagliare la pelle, impia-exuo, is, exui, utum, uere, fpolio,
gare. Exulcerare alicujus gratiam
guaftare, diminuire la grazia, o fa-
ΤΟΥ Σ
che efi bacon alcuno. item exa-
cerbo, facio, ut aliquid recrudefeat,
ferive, Cic. pro Dejot. eleganter per
translationem tribuitur animo, ut
animus exulceratus, Cic. id eft læ
fus, offenfus, offefo, stuzzicato.
xulceratio, tionis, f.g. verb. Plaut.

indumenta detraho, Virg. & Cicer.
Spogliare. Exuere alicujus afpectum.
Tac. perder l'orma d'alcuno. Exue-
re hominem ex homine. Tac. Spo-
glia della fuz natura, o inclina-
zione. Sic per translationem apud
Ciceronem exuere omnem humani-
tatem, ideft deponere, lafciare,
privarji di ogni cortesia.

mento, effo ardere, e bruciare. exufcito, tas, tavi, tatum, tare, fu fcito, Cic. far levare, divizzare, defare, fufcitare,erifufcitare. Exufcitare fe apud Ciceronem, est memoriam alicujus rei peragendæ revocare, fvegliarfi, ricordarsi di alcuna cofa, che fi ha da fare. exuviæ, viarum, f. ge. plur. tantum fpolia, Cic. pro leg. Manil. Spoglie nemiche, e la pelle di una beftia, Ipogliamento. De ferpente apud Virg. 2. Georg. cum pofitis novus exuviis, nitidufque juventa volvitur.

ma,

F

[ocr errors]
[ocr errors]

Prifcianus literam hanc inter mutas collocat lii vero femivocalem vc> cant, quod a vocali e, incipiat, cum pronunciatur, & in fe ipfam terminetur. Hæc alio nomine appellatur digamma Folicum, quod illud referat. Eoles enim digamidett duplex gamma, fic fcribebant F, quod refert latinum F. Antiqui hac litera afpirationis loco uti folebant: dicebant enim fordeum, trafo, vefo, pro hordeum traho, veho. utebantur etiam litera B pro F dicentes bruges pro fruges. Item utebantur loco L, verfo capite, atque in contrariam par temevinéto, hoc modo, T, idque in multis apparet monumentis, fed non fuit communiter receptum, & utebantur pro litera V, ut ferfus, fixit, fale, pro fervus, vixit, vale. F, D, C, fignificant fidei commiffa. F, D, C, fraude creden

L 2

tes.

tes. F, D, M, fides mundi. F D, A, G, fundum agri. Fau. F. Fauftinæ factum.

FA

FAba, ba, fg. legumen maximum,

Cic. & Ter. Fava. faba fracta, la fava franta. V. fabula, & fabulum.) Fabacia, ciæ, f. ge. genus cibi ex fabis. Plin. l. 15. c. 18. Favata, foccacia di fava.

Fabacinus, na, num. Cat. difava.

Fabaginus, a, um, adject. quod eft ex fabis. Cat. di fava. Fabarius, ria, rium, ut infulæ fabariæ. Plin. ifole dove nafcono fave. Fabalis, & hoc fabale. Plin. di fava, pertinente a fava.

Fabale, lis, n. g. fabarum ftipula. Plin. & Colum. floppie di fava. Plin. favale, luogo di fave. Fabaris. Virgil. lib.7. Favaro, fiume nei nomi antichi, e moderni. Fabella, la, f. g. dim. a fabula. Cic. pro

bricam apparare. Plaut. difporre u-te a fabbro. fabri fabrilia tractant na fallacia, un'inganno. Fabula, læ, f. g. dim. a faba. Plin. Fava picciola. unde fabulum. Fabula, la, f. g. res commentitia, fcena, comœdia, tragoedia, apologus, argumentum. Ter. Cic. & Mart. 1. 1. ragionamento da piacere,ragionamĕto vero, o falfo, commedia. In fabulis effe. Suet. effer trattenuto co favole. Fabula fe habet ad Apologum, Comediam, & Tragediam, ficut genus ad fpecies, omnis enim apologus, comoedia, & tragedia eft fabula, fed non vice verfa. Apologus autem eft fabula. , quæ conftat interlocutione animalium, & aliquid exprimit, quod pertinet ad mores hominum: comediam, & tragœdiam vide fuis locis, Favola, o qual fi voglia ragionamento, o iftoria fatta. Fabulator, toris, m. ge. verb. Sueton. narrator di favole, ingannatore. Fabulor, laris, vel lare, latus fum

fabulari, ragionar da piacere, cianciare, favoleggiare.

Fabularis & hoc fabulare. Sueton. Favolofo.

Cel. picciola favola, favoletta, favoluccia, favollina, novelletta. Bocc. Faber, bri, m. gen. opifex, vel arti-Fabulinus putabatur Deus, qui pucfex, fabbro, artefice di cofe dure, come legno, ferro, pietre, e legnaiuolo di legname. Faber ferrarius. Plaut. magnano, fer

raro. Hinc etiam faber murarius aurarius, lignarius, & fimilia.

ris primo fari incipientibus præeffet, Dio di parlare, appresso i pagani infedeli.

Fabulofus, fa, fum. Plin. narrator di favole, e menzogne, favoloso, novellifta, novellofo. Pet.

Faber tignarius, artefice e lavo-Fabulofe, adv. Plin. Favolosamente. ratore de' travi, e legni. Faber ceFabulofitas, tatis, f.g. Plin. effo conmentarius. calcinaro. tar di favole, di menzogne; Fabulum, i, n. g. idem, quod fabula, aut faba. Gell. Fava. Faceffo, ceffis, ceffere, idem, quod facio, five eo ad faciendum, abeo. Cic. in Verr. & Virg. Fare, andar a fare, andarfene, partirfi. item exhibeo, creo, ut faceffere alicui negotium, ideft exhibere, noiare, effer noiofo. Verbum autem hoc fupino non gaudet, nifi quis exiftimet fupinum per analogiam formandum effe, cum Cic. ufus fit præter. paff. 1. Verr. cum audiffet ei negotium faceffitum.

Fabre, adv. artificiofe, fcite, & affabre. Cic.& Ovid.8. Met. artifiziofamente. Hoc factum eft fabre, fatto con magifterio, artifiziofamente. ufitatius eft ejus compofitum affabre, idem fignificans, artifiziofamente. Fabrefacio, cis, feci, factum, cere, ædifico, artificiofe.compono Plaut. lavorare con arte, e magifterio, edificare, fabbricare, comporre. Fabrefactus, partic. Fatto, lavorato, immaginato con arte. fallacia a nobis fabrefacta. Plin. Fallacia da noi immaginata.

[ocr errors]

Facellarium, vas, in quo reponitur

acetum.

[ocr errors]

Faceffor, cefferis paffiv. a faceffo. Cic. utitur pro Cluent. Si cui forte hac lege negotium faceffetur, effer fatto, o dato qualche cosa a fare, che porta fatica. Faceffitus, partic. Cic. in Ver. Facetus, ta, tum, urbanus, venuftus,

Fabrico, cas, cavi, catum, care, fabricor deponens. Ovid. Plin. Fabbricare, edificare. Curt. eleganter attribuit animo, cum dixit, multa ingenio fabricatus, ideft cogitans, avendo penfate molte cofe nell' animo fuo, o trovato. Fabricatus, partic. edificato. Fabricator, toris, m.gen. Virg. Cic. Fabbricatore. Fabricator mundi, architectus, conditor, omnia hæc eleganter pro Deo. Cic. de Or. Fattore del Mondo fabbricatore dell' Univerfo, ec. cioè IDDIO. Fabricatio, nis, fe, gen. idem, quod fabrica. Cic. Fabbrica, edifizio. Fabrilis, le, quod eft fabri quod ad fabrum pertinet. Hor. Fabbrile, pertinente a fabbro. Fabrica, cæ, f. g. & fabricatio. Cic. opera di legnaiuolo, o marangone, fabbrica. Cic.affembramento di più cofet infieme. fabrica ferrea. Cic. Fabbrisa di ferro, borrega di magnane. fat

five

prov. quo fignificamus quemvis agere pro fuo inftituto. Facetiæ, tiarum, f. g. pl. nu, urbanitas citra fcurrilitatem, feu urbana, & honefta feftivitas, jocus, feu lepor, cavillatio, dicacitas, argutiæ. Cic. 1. Off. Plin. Jun. facezie, piacevolezze, burle, beffe, giuochi. Facete, adverb. fcite, concinne, ridtcule, venufte. Cic. 6. Ver. piacevol mente, con piacevolezza, ridicolofamente, con burle, e beffe. Facetofus, fa, fum, jucundus. Cic. de Fin. pieno di piacevolezza, giocofo, burlevole, pieno di giocondita, o beffe, o burle, o giuochi. Facies, hujus faciei, f. g. oris fpecies, forma, ftatus, fpecies, conditio. Cic. & Virgil. 4. Æn. & Ter. la faccia, il viso, sembianza di qualche cosa. Éacies infcripta. Plaut. faccia bollata. Faciem alicujus cogitare. Cic. penfar alla faccia d'alcuno. Facies vallis, facies planæ formæ, la faccia di fortezza. Faciei compofitio, belletta mento di vife. Viv. c. 142. 13. facies præterea ponitur pro fuperficie, ut cum dicimus faciem maris, terræ, quod in mare dicitur æquor, la fuperficie della terra, o mare.

Facialis, linteum, quo facies fudore tergitur, Fazzoletto, facciolo. Facilis, & hoc facile, lenis, procli vis, expeditus, explicatus, exorabilis. Virg. Cic. & Ter. Facile, camodo, trattabile, grazioso. facilis jactura, danno sopportabile, e facile da tollerare, e sopportare. Facile, adverb. libenter, plane, prot fus, nullo negotio, nullo labore, cito, facile factu. Cic. facilmente, agevolmente, acconciamente. facile agere. Terent. effer accomodato nei vivere. non facile. Cicer. difficil mente, difficoltosamente. Facilitas, tatis, f. ge. lenitas, & humanitas. Ter. & Cic. 4. Tufc. Faci lità, agevolezza, amorevolezza, inclinazione. Facilitatem dicendi parare. Quint. acquistare facilità, e prontezza di ben parlare. Facinorofus, fa, fum, fceleftus, flagi

tiofus, fceleratus, nefarius, improbus, impius. Cicer. in Catil. feelerato, malvaggio, ribaldo, giostone, pieno di fceleraggini. Facinus, noris, factum infigne tam

fcitus, concinnus, feltivus, argutus, dicax. Cic. ad Q. Frat. Faceto, piacevole, che ragiona piacevolmente per far ridere, burlevole, fogliardo. Bocc.. facetus enim partim a fando, partim a faciendo dictus, quod facetus proprie fit, qui falibus, & urbanitate fermonis, nec non gestu corporis, citra fcurrilitatem volu-t ptatem aufcultantibus affert dixi, citra fcurrilitatem, quia faceti nomen eft honoratuni.

Faceta oratio, difcorfo burlevole.

facetus homo, uomo ridicolo. Fabrilis 2 le2 co, ge, cola appartenen

bonum, quam malum, flagitium, fcelus. Cic. 1.3. Off. Sall. & Paul. opera fatta,fceleraggine, cofa rilevata,e fatta, tanto in bene, quanto in male. Tametfi in principio fumebatur cum in bonam, tum in malam partem, ficut patet ex proęmio Salluft. conjur. Catil. tamen nunc frequentius fumitur in malam partem, piglia per adeffo più spello per una fcele raggine. Ter. & alii.

Facturio, ris, rii, defiderare di fave alcuna cofa.

Facio, cis, feci, factum, facere, ago molior, efficio, exequor, efficiens fum, effector fum. item fabrico, fabricor, gero, elaboro, conficio, perficio, creo, tranfigo, prælto, confia,

cele

« PreviousContinue »