Page images
PDF
EPUB

quod Accedo, Appropinquo, adue-j
nio, Cicer.approssimare, venire, giunge-
re,auicinarfi. Aduentat fene&tus Cicer.
la vecchiezzafi approssima.
aduentor,toris,mas.ge. Verba. Qui offi-
cinam fiue Tabernam frequentat,
Auentore, che continue, & frequenta
una bottega.
aduentorius, ria, rium, vt Aduentoria.
Epift. Mart. Epiftola, che fi auifa la ve-
nuta di qualche amico, ma prima che ci
venga.

aduentus tus,m.g.Ver. & acceffus Cicer.
la venuta,giunta,arriuata.
Aduentitius, tia, tium. Fortuitus, infpe-
&atus,non quelitus.Cic.auentitio d'al-
trui paefe, & occidentale, che viene al-
tronde fenz'opera,è colpa noftra. Aux i-
lium aduentitium.Cic. aiuto efterno di
fuora via.Aduentitium. Cic. Cofe acci
dentali, bona aduentitia, dicuntur
apud I. C. quæ non ex re&ta fucceffio-
ne patris, aut matris feu cafu eueni-
unt Cicer.3.Verem.)

aduerbero, as, aui, idem quod verbero,
battere.Stat.

Aduerbialiter, Auerbialments, in modo di Auerbio.

† Aduerbium, ij, Auerbio, nomen pars

Orationis indeclinabilis.

aduerfa,orum,plu.n.g.Ouid. auuerfità. aduerfarius, ria, rium,Oppofitus inimicus hoftis,& aduerfus,Cice. auerfario,

nemico.

aducrfaria,orum,n.g.plu.num. præfcriptiones Ephemerides

Memoriale,

fchizzo libro di ricordi, lifta cotidiana, giornale,e giornata,propriè erant tabuLe,in quibus res confuse referebantur, vt poftea in alijs fabulis cum ordine, defcriberentur.Cic.pro Rofcio,& Bu-| deus ex illo loco. aduerfator,ris,ma.gen. Ver aduerfarius centrario,auerfario,nemico. aduerfatrix,tricis, f.gen. Verba. Terent. Contraria, auerfaria, della parte euerfa

nemica.

aduerfitas,tatis,f.gen.contrarietas repu
gnantia,Plin.auserfità, contrarietà, re-
pugnantia,& inimicitia.
aduerfio, onis,f gen. di&tio vfitata apud
Iurifconfultos aliquod emere in ad-
uerfione, ideft rem ita emere cum
hac conditione, vt omnis aduerfus
cafus ab emptore fufcipiatur. Bu
deus.

gaduerfo, as, antiqui di&tum pro
verfo Plaut, in Rud, animo aduerfaui
fedulo.

aduerfari.Terent.Opponerfi, & ouuiare
à qualche sfrenato penfiero d'alcuno.
Aduerfari dignitati alicuius, Cicero.
pro Sylla, opponerfi alla dignità di al-
cuno, aduerfante, & repugnante natu-
ra,Cicer.offic.2, mentre, che la natura
ftesa repugnaua, & pro aduerfor anti-
quis dicebatur aduerfo.
aduerfum,fi neu. gen. Sub Res aduerfa.
Teren. auerfita,& aduerfità, cofa repu-
gnante.

aduerfus, fa, fum. Nomen ex parrici-
pio, & participium ab aduerfo. Op-
pofitus repugnans, contrarius, in
commodus, Cicero. Salluft. Sconue.
neuole,contrario,& repugnante, e che ri-
torna verfo qualche luogo,& contrapofto.
Solem aduerfum intueri. Cic. Mirare
per dritto il Sole, ærumna aduerfa. Te-
rent.Calamità.

aduerfior, & hoc aduerfius Campara-
tium. Repugnantior. Plin. più auerfo,
contrario,repugnante.

aduerfiffimus, ma, mum. Superl. Maxi-
mè aduerfus,vel quam maximè repu-
gnans.Cæf Sommamente,contrario,con-
traryfsimo.

aduerfum, & aduerfus, contrà, & er-
ga: verfus prepofitiones accufatiuo
feruientes, Terent.contra verfo, & in
verfo. aduerfus Edi&tum.Teren. contra
Peditio, aduerfus homines. Cicero.
verso gli buomini, aduerfus te. Terent.
inuerfo te.

aduerto,tis,ti,fum, tere, vt obferuo, at-
tendo,& animaduerto.Cice, voltar,ri-
uolgerfi,voltarfi, ritirarfi,Far la guar-
dia, ftar attento, & Virg. Riuoltarfi à
qualche cofa. Oculos aduertere. Plin.
Volgere gli occhi ad alcuna cosa; Item
obferuo.Cic.offeruare, animum aduer-
tere. Item fignificat curo,hauer cura.
Item allicio,Plin.Senec epift. 10. mul-
ta in euphrate doctos aduertant,& al-
liciant.)

aduertitur,imperfonale paffiuum ab ad

uerto.)

aduefperafcit, verbum defectiuum Cic
Farfi fera, viene la fera, fi auuicina la
not te fi fa notte,
aduig lo, las laui, latum, lare, Terent.
Effer vigilante, veggiare ad vna impre-
fa Stare attento, vigilante, & con gli
occhi aperti. Alicui aduigilare.
Tibullus. Veggiare con alcuno, operan-
do.

aduiuo, niuio, xi, &um, vere.Sceuo, vi

were.

adulatio, tionis, fœmenin. gen. Ver-
b. affentatio. Cicero. Adulatione, lu-
finga.

adulator, oris, m.gen. Verb. & affenta-
tor,Cic. adulatore,lufinghiere.
adulatorius. Adie&t. Tab. Cofa adula-

aduerfator,toris,m.n.Ter. Il feruo, &ra-
gazzo, che va ad incontrare, ò leuare il
padrone, quando è l'hora d'accompagnar
lo à cafa, è in qualche luogo.
aduerfos,aris, vel are, acus, fum, atum,
ari. Vt repugno,obfifto, contrauenio,
contrapugno, aduerfarius fum, in adulatrix,tricis,f.ge.Virg.Cicer. adula-
aliquem eo, refifto reclamo obiecto.

toria.

trice.

Cic.opporfi,contraporfi,contraftare, con-adulor,aris, vel are,atus, fum,atum, ari,

trariare, impedire, repugnare, refiftere, guniare, aduerfari alicui. Cic. resistere,

contraporfi ad alcune.Libidini alicuius

adulo. Blandior affentior, omnia ad
voluntatem loquor, nihil ad verita-
tem.Cic.adulare,compiacere, lusingare,

carezzare, far fefta, andar à verso at tribuitur etiam canibus, cùm dominis blandiuntur caudæ vibratione, veteres autem etiam dicebant adulo. Vocabulum autem adulandi du&um videtur à voce græca dulos, ideft feruus, quia feruile eft adulari.

adulter,teri, mafcul.gener.Vnde adulte

ra, teræ, fæmin. gener. Machus,alienæ coniugis corruptor, Cicero.adultero,adultera. Nocturnus adulter. Horat. Adultero che và di notte. dictus eft adulter, inquiunt Granimatici, ex ad, & alter feu altera, quod ille ad alteram, & hæc ad alterum fe confe

[blocks in formation]

rio.

adulteror, ris, velare, atus, fum, atum,

ari.Deponens verbum,Cic.adulterare,

falfificare,falfare,contrafare. adulteratus,ta,tum,Plin. falfificato, cofa falfata,contrafatta, adulteratus nidus. Plin Nido adulterato, letto violato con adulterio .

adulterinus, na, num, & adumbratus,fi-
&us,non verus,Cicero. Baftardo, falfi-
ficato,cofa finta,falfa,contrafatta.Num-
mi adulterini, Cicero. Monetta falfa,
danari falfi, claues adulterinæ, chiani
faife.
adulterium,rij,n, gen. Stuprum Liu. A-
dulterio, contrafattione di matrimonie,
adulterium committere, Quint. com→
mettere adulterio .
adultus,ta,tum,ab adolefco.Siue part.fi-
ue potius nomen. Vt iuuenis, qui in
flore ætatis eft. Cicero. Crefciuto, gio-
wane,adulto,fuori della fanciullezza, 2-
tas adulta, Tac. Eta grande. Virgo
adulta Cic.Vergine da marito.Ab Oui-
dio appellatur,patiens viri,aut thoro
apta.)
adumbro,bras, braui, bratum, brare, vt
Effingo,& imitor, Cic. Colum, ador-
brare, imitare,ritirare, coprire, ombreg-
giare, & contrafare. Morem alicuius,
adumbrare,Cicero imitare, conrrafare
coftumi d'alcuno, item defcribo, defi-
Snare Cic.

adumbror, ris, pafliuum ab adumbro,
fingor,exprimor,effer adombrato,ò de-
fcritto.)

adumbratus, ta, tum, par, & aliquando Nomen ex participium. Faus non

verus Cice.Adumbrata lætitia. Tacit

finta allegrezza. item non abfolutus, incominciato,disignwo, ma non fornito, despres

efpreffo, è dipinto chiaramente. Item) aduftus,fta,ftum. Ter. arfo. aduftus,Liu.[ obicurus,obfcuro, obmbraggiofo. Cic. vt Brufciato,abbruciato,arfo.

adumbrata virtutum figna habere, aduftio,onis,f.g.Ver.Plin. Arfamento,abideft obfcura.

Adumbratio, tionis, f. gen. Verb. Cicer. Prima bozatura, lineamento d'una depintura.

adumbramentum. Luc. Ofcurament, om-
breggiamento.

adancus,ca,cum, Cicero Piegato uncinato,
adunce. Roftrum aduncum,becco adun
co, piegato di uccella.
Aduncitas,tatis,f.g. Cicer. de nat. Deor.
piegatura di mani.
adunguem,Hor.perfettamente, compiuta
mente, à puntino,& a punto. Dant..
aduno,nas,naui, natum,are Pl. adunare,
metter infieme, ragunare..

brufciamento,brafciamento,arfezza..
adufquè,di&io,compof.ex duabus prep-
pro vfquè ad, Virg.fino à.
adytum,n.g.finè aditum, locus interior
templi ad quem nulli eft aditus nifi
Sacerdoti, Vir.luoco doue entramo pochi,
came un fecretario.

A. E

Ae diphthongus eft..
Eas,antis, Luc. Flumen Epiri.Ex
donia defluens in mare Iomum.
Eacides, Patronimicum, Achille, Pirrho.

dicitur etiam ædilitas,tis.
Edilitius,tia,tium, Cicer.cosa pertinente al
gouernar deile fabriche.

ædilitus, Subft. ædificationum præfe-
&us, Cic. Chi è stato proposto alle fabri-
che,cbi è ftato Edile."
editimus, ini,m.g ædium facrarum ædi
dituus,cuftos, Varro Cicero. Sacrefta
no, guardiano di chiefe facrifta..
edituor,&)
ædim mor)
Idem,quod ædem tueor,)

ædituus, tui,m. g. idem quod æditimus,
Cicer. Sacrestano, facrifta, guardiano,,
cuflode di chie fa..
ædo,ædis,vide,edo,dis,didi..

Macedon,d.&io,trifyllaba huius ædonis,f.g..
Philomela, & lufcima. Virg. Il Rufi
gnuolo vecellino.

¶ ad vnum,fignificat omnes nullo exce-Edepol, Iurandi aduerbium, tàm
pto,Curt. Tutti,niuno eccettuato.
aduocatus,ta,tum,partic.vocatus, Cicer.

chiamato.

aga, ga.f gen. Vrbis proprium in Si-thoria.

viris, quàm mulieribus conueniens
ideft per ædem Pollucis, Cicer. Per il†ægea,æ, f.g. Nomen Regina Amazo..
tempio di Poluce, giuramento certo, per num à qua Egeum mare nomen præ-
mia fe.
libauit.

aduocatus ti,m.g. fubft. Quint,auuocato.
difenfore, per aduocatum defendi.Effer ædes,ædis, f. g. in fing.Sacra domus, &
difefo da auuocato,differt àpatrono,feù templum, Ouid, Tempio Chiefa . œ.
caufidico, quòd caufidicus eft is, qui des Sacra,Cice. Chiefa Sacra dedicat a.
agit caufam alterius, aduocatus au-ædes,dum,dibus, f. g. in plurali, Chiese,
tem erat qu'cumque alteri in caufa tempy,cafe, ædibus in medijs, Virg. nel
affittebat quocumque modo, fiuè age- me della cafa,ædicula, adiculæ, f.g.
bat, fiuè non)
Dimin.in Luc. Cicer. Chiefetta capella,
ædicula. Pl. Caffetta delle imagini, ædi-
cula.Plau. Cameretta, ædiculæ,arum,
f.g.plur, num.Cicer. caffette, ædes au-
tem in fingulari al quandò pofita
eft pro fepulchro apud Ouid. in epi-
ftola Didus, eft mihi marmoreafa-
cratus in æde Sichæus, Cicer: autem
nunquam pofuit fingularem eius nu-
merum prò domo, inuenitur tamen
apud Quinto Curtium de rebus ge.
ftis.

aduocatio,onis,f g.verb. Cic. Liu. Officio di auuocato,& concorso di molti chiamati in Senato à confultare..

aduocatio, as. Frequentatiuum, Chiamar fpollo à fe.

aduoco,cas,caui,catum,care, vt accerfo, & in auxilium voco, Cicer. chiamare, In confilium aduocare. Quint. chia. mar a configlio. aduocari dicitur concio fonare la predica. Ricc.lib.3.de im. cap.6c.

æger, gra, grum, & ægrotus, Cicero, Mal-
contento, affanuato, afflitto,passionato, in--
fermo,dolente,di mala voglia, debile,æ-
ger amore, Liu affitto per amore.æger
autem tàm de corpore, quàm animo
dicitur, vndè accipitur pro eo, qui
af &tatur dolore corporis aut animi.
Præterea attribuitur rebus inanima-
tis, vt refpublica ægra. ideft afflicta
feù oppreffa:fic ciuitas ægra,& labens
vtrumque apud Cic.
tægerrimus, a, um, Superlat. ab æger..
indifpofto da ogni parte, ripieno d'infer
mita, fæpè ad animi morbum refer-
tur, & prò melancholia vfurpatur,
vt animi egerrimi vir. Huomo d'ani
mo molto malenconico confufo, traua-
gliato.

agcon antiquum nomen Neptuni,& no-
men eft gigantis dicti, Briareus.

ex ædes,& facio,vt, Extruo,ex ædifico,
conftruo, parietem duro, facio, Ci-ægeum, mare. L'arcipelago,ne i nomi pro-
cer. edificare, fare una cafa, fabricare,
vrbem ædificare, Cicer. fabricare una
Città.

ædificatio, nis,f.g. Verb.ædificium, Edifi
cio, fabrica, ipfa actio ædificandi,vel
opus ædificatum.).
ædifiuncula, læ, f. g. Diminut. paruum
ædificium, Cic.fabrica picciola.
ad ficator, oris, m. g. Verb.conftru&tor,
Cic. Edificatore muratore.
ad ficium,cij,u.gen.ædificatio, Plin. E-
dificatione fabrica.

aduolo, las, laui, latum,lare, vt ad ali-ædifico, cas, caui, catum, care, comp.
quem volo,Plin. volar ad alcuna parte,
è verfo qualche cofa. In locum aliquem
aduolare, Plin. volar verso qualche luo
co. Item accurro inuado, arriuare cor-
rendo,conftruitur autem cum accufati-
uo,vel fine præpofitione, vt aduolare
Romam,aut roftra, apud Ciceronem,
vel cum prepofitione,in,vt apud eum
dem, aduolare informem anum, vel
cum propofitione ad, vt apud eum-
dem,aduolare ad aliquem .i. venire.)
aduolatus,tus,m. Cic. Il volo..
aduoluo,uis,ui,lutum,luere, Virg, Anol-
gere,auiluppare, volgerfi verfo qualche
luoco,aduoluere lapidem, Virg. auolge-+
re,voltare la pietra.
aduorfor,idem quod aduerfor.
aduorfum, prò aduerfum, & aduorto,
prò aduerto, interdum legitur, Ter.
fpignere.

aduotum, id eft ex fententia, Quint. fecondo il fuo defiderio à fua voglia.. adurgeo,ges,fi gere, vehementer vrgeo, Cel frignere con forza. aduro,is,iti, ftum, rere idem quod vro, Ci.ardere,brusciare, abbrufciare,trinare.) aduror, eris, paffiuum ab aduro, idem

quod cremor, vros, effer abbrusciato, Cic.

[ocr errors]

agilops, pis, fg Plin. Orabanche auena xgilops, Celf fifola picciola tra le nari,

il cantone dell'occhio. fægis, idis, f. gen. genus fuperindu

menti militaris a Vulcano ex are fabricatum ad munimentum corporis, in quo Medefe caput fculpfit: Quod fi numinis munit corpus ægis dicitur, fi honinis lorica,

ca.

Tegoceros,oris,fignum celefte eft, ca.
pricorno.

ædilatus, tus, dignitas ipfa,qua cura
ædium cum facrarum, tum priuata-¶goceras, herba eft, Fien greca'.
rum obtinebatur.
agroga, vide ecloga.

dilis, huius. lis, m.g. Cicer. Edile, agrè,aduerb.qualit Virg. à pena,à fati
maeftro opra le fabriche Sacre,& publi-. camal volentieri, ægrè alicui facere,
che, Signor fopra le fabriche, Magiftra- Ter. far difpiacere, dar noia ad alcuno.
tus Romanus, qui curam gerebat ædi- ægrè aliquid ferre,Cic. fopportar alcuna
ficiorum ciuitatis platearum, aquæ cofa mal volentieri.
conductuum cloacarum,ludorum pu- ægrius,aduerb. compar.con maggior dif
blicorum, & nonnullarum aliarum ficulta con maggior affanno,ò passione.
rerum, ædilis curulis cui currus digni-ægerrime,fuperla .Cæl, con eftrema fati-
tas permiffa fuit..

ca,affanno,& paffione.

ædilitas,tatis,f.g. Officio, che è fopraftante ægreo gres.grere. (Piin.) Infermare. alle fabriche.

ædilitatus, us, idem ac ædilatus, &J

ægrefco,fcis,fcerc.(Virg. ) attriftarfi, dêuntar inferme▾

Agrimonia, niæ, f.g Denoin. ab æger.), idem quod ægritudo. Hor. infermità malaria.Noua ægrimonia.Cicer.nuouo difpiacere.

tri.

emulatio,onis,f g. Ver, Cicero il contrafare, l'imitare altri in qualche opera in· uidiofamente.

emulatio, Valer. Max. inuidia, emulatio

ne.

mulatur.

ægritudo, nis, f. g. Denom. ab æger & agrimonia,dolor, mæror,ɗollicitudo cura,C cero.affanno pafsione, dolor di aemularrix,cis,f gen. fæmina, quæ æ nimo, afflittione, ægritudinis lauatio Cicero, alleggiamento d'affanno, pafsio ne di malattia,Depelere ægritudinem, cacciare la malattia, & pafsione, o dolo

[ocr errors]

æmulus,la,lum, Cicero. Emulo,inuidiofo, imitatore dell'altrui opera, inuidiofo, xmulus, Virginuidiatore.

obferuandum tamen eft ægritudi-¶æneas, Veneris, & Anchifæ filius, Virnem propriè effe animi, ægrotatio gil:j carm ne notulimus, Enea. nem vero corporis, tametfi æger di†ænaria,æ, ora ad quam ænea pro fugus catur tam de animo, quàm corpore: à Troia claffe appulit. ægritudini fe dedere,Cic. ideft indul- æneus, nea, neum, Cicero. Cofa fatta di gere dolori. bronzo, di rame.

agrum, gri, n.g.Sub. Plau.faftidio noia,
difpiacere,difturbo.
ægroto,tas,taui, tatum, tare, idem quod
agro corpore fum, & morbo affe
&us fum, Cicero infermare,ammalarfi,
Grauiter ægrotare, Cic. infermare
grandemente.

ægrotatio, onis, fœm gen.Verb. In fir

ægrotus, ta, tum. Denomin. ab æger, Idem quod infirma vtens valetudine, Cicero infermo, propriè dicitur de corpore, æger verò, de corpore, & animo, vide æger, per translatio nem attribuitur reipub, vt refpublica ægrota, ideft affl.&ta, aut oppreffa, Cic.)

æneator. Sueton. Trombetta, fonatore di

Tromba.

ænigma,matis, neut. gen. Latinè dicitur Scrupus, Cic. Sententia,o questione ofcu ra difficile da indouinare,o dichiarare. ¶æolia, infula eft,Siciliæ adiacens. ¶æolus, Iouis filius ex Acefta, Eolo Rè de

venti.

ma valetudo,Cice. Malattia in fermi-æncus,a,um, trifyllabum nomen ab æs, та Восс. æris factum. Sed æ,diphthongo diui fa Cic.di rame,vide ahenus. æquabilis,& hoc bile, æqualis, Cic.vgua le piano preportionato. Fama æquabilis, Sai. Buona fama. Item moderatus leuis, Cic. moderatus, vt habitus æqua bilis,& moderatus.) æquabilitas,tatis,fg.Denominat. Cicer. Vgualita,proportione, æquabilitas vitæ. Cicero. Vita uguale,uniforme. Sic, iur s æquabilitas apud Ciceronem & æquabil tas orationis,ideft æquali, & partenor orationis: prætereà æquabilitas ponitur pro conftantia,& moderatione, Costanza, e moderatione, fempre una medefima forma. æquabiliter,aduerb.qualit.Cicero.Vgualmente proportionatamente. tæquenus,a,vm,eiufdem ætatis. Eguale

egula, læ, f.g. Species fulphuris fuffiendis vtilis lanis que nimirum candorem affert, & molliciem; alix fpecies fulfuris numerantur: V uum quod globofum, ac folidum nafcitur: Catera liquida funt, & oleo de cocta folida efficiuntur, gleba altera fpecies dicitur, fullonum familia ris,altera fpecie vtuntur ad conficienda echlinia.

tagyptius, a, vm, ab ægypto oriun-)

dus.

ægyptus, Egitto ne i nomi propri. emilia,via. Via da Bologna ad Aquile

gia, un'altra era di questo nome da Pia. cenza a Rimino, nei nomi antichi, & moderni.

nonia, Città nuova nei nomi antichi, & moderni.

lurus,ri,m.g Felis, Gell. Gatto. æmulor, aris vel arc, atus, fum, atum,

ari, vt m.ror, & Inuideo, Cicero. Ter. Gareggiare imitare, inuidiare a maramente con difio d'hauer l'altrui,æ mulari quemquam. Quintil. imit are alcuno, fare come un'altro: fare à con. correnza aliquando enim fumitur in bonam partem præcipuè apud Philofophos, aliquando in malam vt frequentius in vfu vulgari. Sicut omma alia nomina ab co deriuata, Ciceroni ind fferentia funt modo in bonam, modò in malam partem d.&.)

di età.

æquus, æqua, æquum.Plin. Della medesimaratempi,& anni.

æqualis,& hoc le,æquabilis. Eadem ætate coæqualis, ætate coniun&us. Cicer. piano uguale.

æqualis inei, Cicer. Mio uguale, di mia erdo qualità, æqualem, & parem verbis vi am agere,Cic.&Sall.far una vita uguale alle parole. æqualitas, atis,fg. Cicer. vgualità, parità, fumma æqualitas,Cicero.vna massima vgualità.

æqualiter,aduerb æquè, æqualiter, vno tenore, æqua conditione,& parte, Cic. Vgualmente,giustamente.

æqualiter torrere, Plin. arrostire vgual

mente.

[blocks in formation]

æquicolæ, Habitanti in Taglia cozo,& not. ant.& mod.

æquilatatio,nis, fœm. gen. compofitum ex æquus,& latus, Vitrumu. Di larghez za uguale.

æquilibrium brij,neu.gen. Gen. Contrapelo giusto, giustezza della bilanza che non pende o qua,ò là . æquilibris, & hoc æquilibre. Vitruu. Di vgual pefo.

æquilibritas, tis, fœ g. vgualità ai peso, contrap fo. Cic.de Nat. Deorum, licet alj ibi legant æqualitatem. ) tequimentum, ti. Merces, quæ rependitur alicui, pro eo, quod adm. flum est.

æquino&tium, æquino&tij,n.g. compofi. tum ex adie&ivo æquus,& nox. Cice. Equinottio, ugualità del giorno con las

notte.

æquinotialis, & hoc æquinoctiale, Quod ad æquino& um pertinet. Plin. Equinottuale, cofa appartenente all' equinotio,& à quello vicina.

æquiparo, ràs, rau, ratum, ra-e: Ex ad e&tiuo,æquus, & par, Cicer Dareg. gia, giustare, far paragone, æquiparare aliquem, Virg. Fire paragone di alcuno, paragonare. æquiparare aliquem factis.Cicer. Tufc. Effer uguale ad alcuno ne i fatti.

æquiparabilis,& hoc æquiparabile. Pla. Cofa che fi può comparare. æquiparatio, nis, fœminin gener, Verbale, Gellius, Comparatione,parango

ne.

tæquipolleo.es,hauer la istessa potestà.ex quo enafcitur æquipollentia, eguale autorità.

æquipondium,pondij,neu. gen. Vitruu. Vgual pefo. æquitas,tatis,fœm.gen. Denom. ab adie &uo,æquus.Cicero. Cosa giufta,& ragioneuole, æquitas animi, Cicero, com ftantia di animo. item candor, probitas,tranquillitas, Bontà,candidezza,à quiete di mente Cice item ponitur pro beneuolentia, aut animo propenfo, erga aliquem,buona volontà verfo alcu

æquanimis, & hoc æquanime, & æqua-
nimus,ma,mum, ex æquus, & animus+
compofitum, Aufonius, Patiente, & di
animo temperato,che e famina bene let
cofe, qui nec profperis extollitur, nec
aduerfis frangitur.

[blocks in formation]

æmulator, oris, mafc.gen Verb. Cicero.equanimitas, tatis.f.g.Terent. Patienza, t æquiuocare, ab æquiuoco, as, quod temperanza, animi æquanimitas,Plin, l'eft pro vno verbo plura intelligere

Colni, che fi mester à à fare come gli al

diuer

diuerfa bini. Equiuocum, ci quando vaa eadem appellatio pluribus rebus confertur. etiam æquiuocatio nis, actus æquiuccandi i

æquo,quas, æquaui, æquatum, æquare Cicero. Agguagliarfi.farfi eguale æquare folo domum, Liu. 1'Spianare, atterrare la cafa.

æquor, aris, vel are, atus, fum, paffiuum

ab æquo, effer fatto uguale, item, effer Spianato, vnde æquatus,a, um, partic. agguagliato,ò fpianato.)

æquor, ris, neu. gen. Col. la pianura,& vgualità del mare, & anco della terra æquor,campi, Cic. Il piano del campo,| la campagna fpedita.

æquoreus, rea, reum, Maritimum, Col. Maritimo.

publica, Cicero. Teforo comune di una Città, & il luoco doue fi conferua, camera di camerlenghi, ærarium militare. Sueton. Danari da pagare (oldati. Inter ærarios aliquem referre, Cice. porre aleuno trà quei, che pagauano folamente di moneta di rame, per il cenfo loro,cioè di far poca ftima d alcuno,come il pouero.

ær atus ta,tum.Cicero, Ramato,coperto di rame. Portæ æratæ. Ouid. porte coperte di bronzo,ò rame.ærarius homo, Cic. debitore.

æreus,ærca,æreum, Vit. fatto di rame, ò bronzoramigno.

tærificium, ij, opus ex ære confectum ficut aurificium ex auro conditum. tæripes,dis,n.ge.quod æreos habet pedes,vt æripes equus. Cauallo ch'hà piedi di bronzo.

aeripes quatuor fyllabarum,celer, quafi aerios pedes habens. Vir. veloce,presto. ærofus, fa, fum, Plin. pieno di rame, vt terra ærofa, quæ cadamia appellatur, ficauiuium ærofum, doue è caua di rame. Plin.

æquus, qua, quum, idem quod. Habens æquitatem, non iniquus æqualis,Cic.piano,vguale, pari, giusto, locus æquus,Cic. Luogo piano.æqualis conditionis.Cice.di ugual conditioue, è stato guales, prætereà æqus ponitur pro amico, propitio, benigno, amoreuole amico.Cic.vt æquo animo aliquid videre,aut ferre, ideft patienter, patien-ærugo,ginis,f.g.Plin. Rugine di rame. æruginofus, fa, fum, Sen. Pieno di ruggine.

temente.

æquum,qui, n.g.fubftant. Virg. Equità,

cofa di ragione, æquum campi, Liu. campo fpedito, piano, æquum eft. Ter. è cofa ragioneuole, æquum poftulat. Cic. Eil douere,è dimanda giufta. æquum,& bonum, Cic.giuftitia, ecofa giufta, & conueneuole,equi bonique aliquid confulere,aut facere,Cicer pigliare alcuna cofa in buona parte.

ærumna,næ,f. gen.calamitas, Cicero. Miferia,calamità,difgratia,finiftro cafo,tribulatione,& gran fatica. Hinc Labores Herculis ærumnas appellarunt: miferijs,& ærumnis premi,effer in gran miferia & calamità, Cicero. fic ærumnas pati,apud eumdem.

ærumnofus,fa,fum, calamitofus, Cicero. carico di miferie, e difgratie.

picciola miferia,ò difgratia. æruscare, pro pecunias, vndique fallaces colligere, Gel. Bufcar denari per ogni verfo

aer,eris,re,vel ri.Plin.& æther.Cic.aria, aere,craffus aer,C c.aria groffa,nubilus ærumnula,læ,f.gen.Dim.ab ærumna,Pl aer, Vir.aere nubilofo. acrem verberare, prouerbium perdere il tempo,affaticarsi in darno. Aereus,rea, reum,quatuor fyllabarum, vel aerius,ria,rium. Virg che appartie-æs, ne all'aria,auis aeria. Ouid.vccello, che pecunia. và per l'aria. Ciconia aeria, quia ni-æs alienum, Cicer. debiti, conficere as dum in alto ædificat. Alciatus in Emblem.)

Aerius,a,um.Virg.alto. Era,f.g.Plin. Loglio herba nemica al fru

mento.

Aera etiam eft epocha temporis, vnde incipiunt aftronominumerare, vt.ab Alexandro Magno, à Iulio Cæf. & eiufmodi.

Erinus,na,num,vt ærina farina,Plin.farina di lolio.

Acramentum,ti,neut. gen. Denomin. ab

æs, æris, Plin.inftrumento diferro, e di

Tame.

araria ærarie,fœm. gen. Plin. Minera di

rame.

æris,n, gen. Pl. Rame metallo, danari,

alienum,Saluft, indebitarfi, far debiti æs alienum diffoluere, Cicer. pagare levarfi di debito, ære alieno oppreffus. Cicero. oppreffo con gran debiti. liberare fe alieno ære, Cicero. ad Attic. liberarfi dal debito.æs alienum contrahere,Cicero. idem quod conflare. indebitarfi effe in ære alicuius Cic. Ep. Fam.fignificat, ò effer in debito d'alcun per danari,ò effer obligato per qual fi voglia altra caufa.

Efculapius, nomen eft Apollinis,qui medicinam ampliauit, Efculapio. æfculus, li,f. g. Arbor grand fera cuius fru&u homines in primæua ætate vefcebantur.Pl. Nefpolo. rarius,ria,rium,Pl. di rame. afculeus,lea,leu, Ouid di Nefpolo albero. Aerarius faber. Plin. Magnano, che fa cal-afculetum,eti,n. g. Hor. luogo pianato da daio di rame. Officina æraria,Plin. Bottega done fi lauora di rame. Aerarius,rij,mafc.ge.Subftant. & præfe&us, & Quæftor vocari poteft. Teforiere,& camerlengo, & anco che fa opera di rame.

Aerarium, rij.n. gen. Subft. vt pecunia

Nefpoli.

aftas,tatis,f.gen,anni pars feruentior,æ ftiuum tempus, Cic. Vir. Eftate, ftate calida,& Feruens æftas, Vir, calda, & ardente eftate.

co, habeo, pono, pondero, pendo, perpendo, expendo,metior,æftima tionem habeo,Cicero.Stimare,eftimare,ftimare,& taffare,pretiare,cofidarare, toner in conto. æftimare aliquem ex art ficio,Cicero. ftimare alcuno dall'arteficio æftimata pœna.pena pecuniarias, conftruitur cum nonnullis genitiuis magni,parui,tanti,quanti,minoris, & eiufmodi,cùm fignificat dignuni iudico,aut appretio, appretiare,cum ablat. pecunia æftimari non poffunt.

Cic. 4.Verr. non possono esser stimati con argento.

æftimatio,uis,femin.gen. Verb.Cicer.ftima iftimatione. In æftimationem aliquid accipere. Cicer.attaccare in ftima apprezzata,rubbator per ftima. æftimator, oris, mafc.gen. Ter.& iudex, Cicer. Premiatore,ftimatore che affegna ǹ premy.

æftimabilis,& hoc æftimabile. Cicer. de Finib. cofa da ftimare. æftiuus,ua,uum,Plin. Cicer. Eftino,cofa da eftate. Feruores,æftiui,Colum. Caldo di eftate,+Locus eftiuus leuando corpori caloribus aptus. Luogo darinfrescar il corpo dal caldo dell'estate. æftiua,uorum,neu. gen. plurale tantum, Virg Ombra,ombria,merigio, luoghi ombrofi da ftarui la eftate,da tenerui gli ani. ma'i,caftra æftiua,& hiberna militum. Cef.done li foldati ftanno l'eftate,& l'in

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

eftuarium, Vitr.Vn fuspiraglio. æftuo, tuas,tuaui, atum, uare, idem quod ardeo,ferueo, Cicer Bollire, & hauer gran caldo,aer æftruat. Proper. L'aria è molto calda, & arde,item vnde Virgil. ondeggiare. trasfertur ad res animi. vt apud Ciceronem, æftuare dubitatione, aut defiderio ali. cuius rei,ideft, angi, aut tangi, defi. derio, aut vexari. Sic æftuare corpore apud eumdem. Prætereà ponitur, aliquando pro irafci, æftuare ira,effer in colera.

æftuare inuidia. Salluftius. Bollire d'in uidia.

ftuans animus. Cic. animo dubbiofo,tur bato che non sa prender partito. æftuatio,onis, f.g. Verbale. Plin. Caldo, angojcia grande.

æftuofus, fa, fum, æftu, caloreque plenus, Cicero. Rifcaldato,pieno di caldo. Dies æftuofiffimi, Plin. giorni caldıffi

mi.

æftus,ftus, maf. gen. Feruor, motus,agitatio flu&uum, Cicer.calore.bollire,ardere del Sole, caldo eftremo, æftus maæftifer,ra,rum, Virg. caldifero. ris,Plin. Ribellimento del mare ondeg æftimo,as, aui,atum,are,facio, puto, du- giante, il fuo andare,& venire, calare,

TE

:

A.F. in antiquorum notis eft idem atq;
alio facto, fiue ante fa&tuin.
tafer fra, um. Africano.

A E &crefcere Eftus animi, Cicer.empito,| alteratione, turbamento d'animo,che non sà doue volgerfi.Item difficultas feu du bitatio,aut fcrupulus in animo, Alcu na difficoltà, i dubbio. Etas, tatis, f.g. & pro tempore, memo. ria,fæculo, Cic.Età,etade. Flos ætatis, Liu.Fior d'età. Degere ætatem, Cice. Viuere. Ponitur aliquando pro anno. affabilis, & hoc affabile, ab affor, affaitem pro vita, & attribuitur aliquan- ris, facilis, & benignus ad audiendum do alijs rebus, quàm homini, ficut comes, mitis, placidus præcipuè in, vino,& nónullis alijs rebus inanima- fermone & audiendo.Vi.affabiles,gra tis: ætas iniens,grandis adulta, med a tiofo nel parlare, benigno, ad udire. proue&ta,matura,ingrauefcens,decre-affabilitas, tatis,f.g.Benignitas,facilitas

pita, & eiufmodi, apud Ciceronem agere ætatem,C. viuere, ætatem terere,conterere,confumare, Cic. Spendere

la vita. Atacula, taculæ, f.ge. Dimin. Modica ætas, tenerior puerorum ætas, Cicer. Piccola età, tenera etade. Eternus,na,num, Cicer, Eterno perpetuo, Deus æternum,Ouid. Ornamento eterno immortalę.

† affaber,a,brum, antiquum, & obfole-
tum eft. Quod efficitur cum magifte-
rio, & arte

17

F fetta.Cice. Eftà quafi al fine. Auidè sund affe&us de hac re,Cicero. Auidamente difpofto fono per quefta cofa, fic affe&us honore, moleftia, dolore, marote, morbo, lætitia, valetudine, fene&ute, & alijs infinitis rebus, ætas affe&a, ideft grauis,ætas, infirma de fene&ute dicitur, Cicero. la vecchiaia piena di mali. affectus enim aliquis dicitur tā in rebus animi, quam corporis, idem eft quod paratus, feu comparatus. ch'è in ordine apperecchiato. item præ ditus, dotate. Vt animus affe&us virtute, item tractatus, fiue in bonam fiue in malam partem, trattato, item inchoatus,cominciato, intrapreso. Cicer. bellum affe&tum videmus, ideft, in-ceptum, item aptus, conueneuole, atte. item cognatus vicinus, vicino, congionto. Cic.

Cic. Gratia nel parlare,& conuerfare, fa-
cilitas alloquendi, audiendi, lentas,
comitas fermon.s.
affabiliter,aduerb.qualit. Gell. gratiofa-
mente, affabilmente.
affabrè, penult.correp. aduerb.ide.n
quod pulchrè,& artificiosè,Cic. A pe-affectus,
nello, artificiofamente, ingegnosamente.
affanie, niarum, f.g. Nuge, Apul.lib. 5
ciancie,bugie parole vane, menzogne.

&tus, m. ge.Ver.ab afficio,cupiditas, affectio, ftudium,Quint. Cicer. affetto, affettione,accidente,malattia,indifpofitione.

Eternum aduerb. Vir.Eternamenteperpet affaris, e, cur, Verbum defectiuum,affero,fers,tuli, latum, ferre, adfero, de

tuamente, fempre.

parlare.

affatim,aduerb.abundè,Cicer. abondeuol-
mente, longamente, copiofamente.
affatim alicui fatisfacere, ideft fatis, aut
abundè

[ocr errors]

Eterno,nas,nare. Varro,, perpetuare.
Eterno,aduerb.um, plin eterno,eternal-
mente, perpetuamente.
Eternitas, tatis, f.g. Immortalitas, Cic.
immortalita,eternalità,tēpo eterno. Do affatim lignorum,Liu, legni in copia.
nare eternitaté alicui,fare immortale. affatus, part, chi ha parlato ad alcuno.
Aether,theris,ther, ætherem,vel æthera affatus,tus,m.gen. Nomen Verb.Sermo.
fine plurali,m.g vt ignis elementum, Virg. Parlamento, ragionamento.
vel fuperior mundi pars tota, Ci. Ele-t affectatè aduerb. affettatamente.
mento del fuoco,ouero il Cielo, l'aria Ver† affectatio, is, Affettatione.
berare alis æthera, Virg. Volare, batter
Paria con le ale. Item prodeo apud Ci-
cer.de nat.Deorum, ex æthere refpe-
aare, riguardare dal cielo.
Aethereus, rea, reum, vel ætherius; ria,
rium, Virg.cofa che è l'aria que fi appar
tiene all'aria, curfus æthereus, Virgil.
Volo nell'aria.

Aethna. Monte di Sicilia nei nomi propri. Aetholia, Græcia regio in tertio finu Europe, Epiro, Alicarnaniæ, & Locris finitima, Il paese di Lepanto nei nomi propry.

Aethiopia il paese di negri, Etiopia. Atholica, il paese di Leuante, nella breue defcrittione del Mondo.

Aethon, equus phebi diâus eft, Vno dei quattro caualli del carro del Sole.Oui. Athra, æthre, f. gen. idem quod æther. Virg.

¶ Aethiologia, latinè, caufæ redditio. Quint.

Aeuitas, pro ætas, æuitates autem non

nulli exponunt pro feftis, quæ fiebant pro diuturnitate imperij, Cic. de leg. euiternus,a,um, Eterno,che durerà ogni fecola. Eiufmodi funt Animæ San&orum, damnatorum, & omnium hominum.

zuum, æui,n.g.fine plurali.æ tas,c.età,ò etade longa,tepo lungo,perpetuo.çuo noftro accidit. Pl.Questo è auuenuto à no ftra età,à noftri di,xuo frui, ideft viuere,Cic.de fomnio,æuum agere,idem.

affe&to, tas, taui, tatum, tare,appeto,ni-
mis exquiro, Plin.defiare, cercare con
anfietà, affettare,bramare alcuna cofa con
anfietà, iter affe&tare,Cicer. bramare di
far viaggio.

affectio,t onis,fge.Var.Plin.Troppo defi-
derio, affannato,anfiofo,defiderio difordi-
nato, che con anfietà cerca dalla natura
cofa negata.

affectè, aduerb.qualit.curiofamente.
affe&tor,toris,m.g. Verb. Quint..affetta-
tore curioso.

affe&tatus, ta,tum,Pl.Iunior. Cofa troppo
curiofamente bramata, e fatta.
affe&io,nis,f ge. Ver.ab affic.vt pertur-

porto,adporto,nuncio, adhibeo, Cic. Recare portare. Afferre fibi manus.i. fe ipfum interficere, Cic.dar la morte a fe feff. Afferre cibum ad os, Pl.porgere il cibo alla bocca, Excufationem afferre, Cie Ifcufarfi, afferre ad aliquem, C.c.Portare ad alcuno. Afferre aliquid alicui,Cic. Auifare,auuertire,riportare, riferire qualche cosa ad alcuno.Acceffionem afferre, Cice aumentare. affertur, Liu. Si dice, dicefi.

afficio, cis, feci, affectum, afficere. Compofitum ex ab, & facio,Cice. Difponere,affettionare,mouere grandemete,

beneficiare Cic.afficere aliquem beneficijs, Beneficiare alcuno, & afficere aliquem pœna Cicero.Caftigare alcuno grandemente, fic afficere: aliquem, morte, ignominia, voluptate, præmio, laude, moleftia, follecitudine, honore, & infinita ciufmodi. Cice.in multis locis.

afficior, ceris, vel cere, affe&us fum, affe&tum, affici. Cicero. Effer affettion nato fmoffo,passionato. ægritudine affi. ci, Cic Ammalarsi, infermarsi,effer mal difpofto. Pulmo totus afficitur, Col. Il polmone è tutto corrotto. Sed apud Cic. hæc funt locutiones frequentiores affici voluptate, laude, fat.etate, exilio, morte, pœna, macula, affici, vero animo, ideft commoueri. Effer commasso.

affius,partic.ab affingor, Cicer, Finto. affictitius adie&t. Var. Fatitio.

batio, concitatus animi affectus, motus animi, & impetus, ftudium, & cupiditas, Ci.accidente,o fuenimēto di corpo, & di anime. Firma corporis affe &tio,cicero Buona difpofitione di corpo, item affe&us ponitur pro fenfu, aut dolore animi, quod græci dicunt pathos item ftatus,vis, conftitutio rei,vt eft apud Cicer. de fatto,affectio astrorum ad quafdam res valet. Cic. de fa-affingo, gis,xi, fixum, gere. Compofito. La difpofitione,ò influenza delle ftelle feruono à qualcbe cofa, cioè hanno qual. che forza nelie cafe. affe&us,&a, &tum, particip. ab afficior, commotus, vexatus, affiictus, & cu-affingo,gis,xi, affi&um, fingere, Cicero mulatus beneficio, Ter. paffionato nel corpo,ò nell'animo, difpofto bene, é male. Graui morbo affectus, Cicer, amalato grauemente.Beneficio affc&tus Cice. Chi hà riceuuto beneficio piacere. Acftas af

tum ex ad, & figo, ad aliquid figo, infero, addo,Cicero. Ficcare, attacare, Cruci affigere, Liuius Crucifigere, appender alla Croce.

contrafare una cofa, e tirarla, & fingere fermare, & aggiungere. Mores hominem m affingere, Cicero. contrafare i coftumi de gli huomini.Item addo, adingo, attribuo. aggiungere, attri buire

B

« PreviousContinue »