vides his

sures.

Doruberniæ archiepiscopo, in regem consecratus Dein Wintoniam rediens, thesauros sui patris, ut ipse jusserat, per Angliam divisit, scilicet William diquibusdam principalibus ecclesiis X., quibusdam father's treaVI. marcas auri, quibusdam minus; ecclesiis etiam in civitatibus vel villis suis per singulas denarios LX. dari; cruces, altaria, scrinia, textos, candelabra, situlas, fistulas, ac ornamenta varia gemmis, auro, argento, lapidibusque pretiosis redimita, per ecclesias digniores ac monasteria jussit dividi. Ejus quoque germanus Rotbertus in Normanniam reversus, thesauros quos invenerat Robert folmonasteriis, ecclesiis, pauperibus, pro anima pa- ample; tris sui, largiter divisit: et Ulfum, Haroldi quondam regis Anglorum filium, Dunechal- releases Ulf dumque, regis Scottorum Malcolmi filium, a cu- Harold, and stodia laxatos, et armis militaribus honoratos, prince of abire permisit.

lows his ex

son of

Duncan

Scotland.

and con

among the

mented by

Count of
Mortain with

Hoc anno inter primates Angliæ magna orta A. D. 1088. est discordia, pars etenim nobiliorum Norman- Dissension norum favebat regi Willelmo, sed minima; pars spiracy vero altera favebat Rotberto comiti Norman- nobles fonorum, et maxima; cupiens hunc sibi asciscere Odo and the in regnum, fratrem vero aut fratri tradere vivum, Mortai aut regno privare peremptum. Hujus execrandæ rei principes extiterunt Odo episcopus Baiocensis, qui et erat comes Cantwariensis, Rotbertus etiam frater ejus, comes Moritunensis, et hic uterque frater fuerat Willelmi regis senioris, sed tantum de matre.1 Intererant etiam prædicto consilio cum Rotberto, nepote suo, comite Northymbriæ, Gosfridus episcopus Constantiensis, Rogerus comes Scrobbesbyriensis, quod etiam erat pejus, Willelmus episcopus Dunhol

1 Tantum de matre.] Odo and | queror, by Herluin de Conteville, Robert of Mortain were the sons to whom she was married before of Arlot, the mother of the Con- the death of Robert I.

Robert

mensis: ea quoque tempestate rex prædictus illius, ut veri consiliarii, fruebatur prudentia ; bene enim sapiebat; ejusque consiliis totius Angliæ tractabatur respublica. Hi erant quorum majorum terrenarum divitiarum in regno pollebat gloria. Commilitonum etiam, et consodalium conjurationis eis indies crescebat abundantia. Execrabile autem hoc factum clam tractaverunt“ in Quadragesima [1 Mar.], quod cito in palam prorumpi posset post Pascha [16 Apr.]; nam a regali se subtrahentes curia, munierunt castella; ferrum, flammam, prædas, necem excitaverunt in patriam. Ecce factum execrabile, ecce bellum, Pugnabant enim parentes

et plusquam civile.

in filios, fratres in germanos, amici pridem in cognatos, ignoti in extraneos. Interea prædiEngland by ctus episcopus Baiocensis, munita Roveceastra,

invited to

his parti

sans.

misit Normanniam, exhortans comitem Rotbertum cito venire in Angliam, nuntians ei rem gestam, affirmans paratum sibi regnum, et si sibi non desisteret, paratam et coronam. Rumore autem percussus insolito, comes exultat, amicis nunciat, quasi jam de victoria securus triumphat, plures ad prædam incitat; Odoni episcopo, patruo suo, auxiliarios in Angliam legat, se quantocius, congregato majori exercitu, secuturum affirmat. Missi a comite Rotberto venerunt in Angliam, ab Odone episcopo ad custodiendum receperunt Roveceastram; et horum ut primates Eustatius junior, comes Bononiæ, et Rotbertus de Beleasmo gerebant curam. Hujus vero rei the rebellion. ut ad aures regis pervenit notitia, insolito turbatur molestia; jure autem regio, militari, ut impiger, fretus audacia, mittit legatos, vocat quos sibi credit fidos, vadit Lundoniam, belli tractaturus negotia, expeditionis provisurus necessaria.

William pre

pares to quell

Congregato vero quantum ad præsens po

terat Normannorum, sed tamen maxime Anglorum, equestri et pedestri, licet mediocri, exercitu, statuens leges, promittens fautoribus omnia bona, fretus Dei clementia, qua majorem hostium esse audiebat multitudinem, tendere disposuit Roveceastram. Relatum enim erat ei, ibi esse episcopum Odonem cum omnibus suis, et cohortem . ultramarinam. Hinc signa movens, cœptumque, aggrediens iter, Tunebrycgiam, cui præerat Gilebertus filius Ricardi, contrarium sibi invenit: obsedit, in biduo expugnavit, vulneratum Gilebertum cum castello ad deditionem coegit. Fama volans dicti pervenit Odonis ad aures, et cum sociis inito consilio, relinquens Roveceastram, cum paucis adiit castrum fratris sui Rotberti Moritunensis comitis, quod Pevenesea dicitur, fratremque reperiens, eum ut se teneat hortatur, pollicens se securos ibi posse esse, et dum rex ad expugnandam Roveceastram intenderet, comitem Normanniæ cum magno exercitu venturum, seque suosque liberaturum, et magna fautoribus suis dando præmia, regnum accepturum. Rex igitur, expugnata Tunebrycgia, et ab incolis fidelitate accepta, relicto propter vulnus Gileberto, et castello in custodia locato, iturus ut disposuerat Roveceastram, audivit patruum inde recessisse et Pevenesea adiisse. Inito itaque salubri consilio, illum eo usque cum exercitu persequitur, sperans se belli citius finem assecuturum, si ante triumphare posset de principibus malorum prædictorum. Accelerat, machinas parat, patruum utrumque obsidet: locus erat munitissimus: ad expugnationem indies laborat. Interim circumquaque per Angliam tempestas sævit bellica: Hrofenses Cantwariensibus et Lundoniensibus cædes inferunt et incendia; Landfrancus enim archiepiscopus, et pene omnes optimates ejusdem

provinciæ erant cum rege. Rogerus fautor Rotberti erat in castello suo Arundello, comitis prædicti opperiens adventum. Gosfridus episcopus Constantiensis, in castello Brycstowa, socium conjurationis et perfidiæ habebat secum nepotem suum Rotbertum de Mulbraio, virum gnarum militiæ, qui congregato exercitu invasit Bathoniam, civitatem regiam, eamque igne succendit, et illa deprædata, transivit in Wiltusciram, villasque depopulans, multorumque hominum strage facta, tandem adiit Givelceastram,' obsedit, et expugnare disposuit. Pugnant exterius spe capti prædæ et amore victoriæ, repugnant intrinsecus acriter pro se suorumque salute. Tandem inter utrumque necessitatis vicit causa; repulsus et tristis recedit Rotbertus privatus victoria. Willelmus de Owe Glawornensem invadit comitatum, regiam villam deprædatur Beorchelaum,3 per totam ferro et flamma grande perpetrat malum. Dum autem hæc interim circumquaque perpetrantur mala, Beornardus de Novo Mercatu,* Rogerius de Laceio, qui jam super regem invaserat Herefordam, Rawlfus de Mortuo Mari,5 conjurationis socii, cum hominibus comitis Rogeri de Scrobbesbyria, congregato magno Anglorum, Normannorum, et Walensium exercitu, Wigornensem irruperunt in provinciam, affirmantes se igne crematuros ipsam civitatem Wigreceastram, spoliaturos Dei et S. Mariæ ecclesiam, grandem de regis incolis fidelibus sumpturos vindictam. Bp. Wulfstan His auditis, vir magnæ pietatis et columbinæ simplicitatis, Deo populoque quem regebat in omnibus amabilis, regi, ut terreno domino, per

repels the insurgent

barons.

1 Givelceastram.] Ilchester.
2 Owe.] Eu.

3 Beorchelaum.] Berkeley.

De Novo Mercatu.] De Newmarch.

mer.

De Mortuo Mari.] De Morti

omnia fidelis, pater reverendus Wlstanus, Wigornensis episcopus, magna turbatur molestia, sed Dei respirans misericordia, jam quodammodo alter Moyses parat se viriliter staturus pro populo et civitate sua. Hostes ad debellandum parant arma; ipse pro imminenti periculo fundit precamina, exhortans subditos ne desperent de Deo, qui non pugnat gladio neque hasta. Normanni interim ineuntes consilium, rogant ipsum episcopum ut ab ecclesia transiret in castellum, tutiores se affirmantes de ejus præsentia, si majus incumberet periculum: diligebant enim eum valde. Ipse autem, ut erat miræ mansuetudinis, et pro regis fidelitate, et pro eorum dilectione, petitioni eorum acquievit. Interea audenter in arma se parat episcopalis familia: conveniunt castellani et omnis civium turma, occurrere se affirmant hostibus ex altera parte Sabrinæ fluminis, si hoc eis pontificis annueret licentia. Parati igitur et armis instructi, ipsum ad castellum euntem habent obviam, quam optabant requirunt licentiam; quibus libenter annuens, 'Ite,' inquit, filii, ite in pace, ite securi, cum Dei et nostra benedictione. Confidens ego in Domino, spondeo vobis, non hodie nocebit vobis gladius, non quicquam infortunii, non quisquam adversarius. State in regis fidelitate, viriliter agentes pro populi urbisque salute.' His dictis, alacres pontem reparatum transeunt, hostes de longinquo accelerantes conspiciunt; inter quos magna belli jam fervebat insania; contumaciter enim episcopi contemnentes mandata, in terram ipsius posuerunt incendia. Quo audito, episcopus ingenti concutitur dolore, videns debilitari res ecclesiæ; acceptoque inde consilio, gravi eos, ab omnibus. qui circumaderant coactus, percussit anathemate. Res miranda, et Dei virtus et viri bonitas nimis a miracle.

6